De vergrijzing neemt toe, maar hoe bepaal je nu hoe de zorgvraag zich in de provincie Friesland gaat ontwikkelen? Het Fries Venster Thuiswonende Ouderen helpt bij het kijken naar de prognoses. Dit venster wordt ontwikkeld door DataFryslân in samenwerking met Zorgverzekeraar De Friesland en ROS Friesland. GERRIT zorgt voor een vertrouwde omgeving waar de data kan worden benaderd door de medewerkers en waar de data wordt opgeslagen. We spraken met Dirk Postma, Programmaleider sociaal domein en zorg Fries Sociaal Planbureau en Ronald Wierstra, regiomanager gemeenten bij zorgverzekeraar De Friesland over DataFryslân en het Fries Venster Thuiswonende Ouderen.
Vergrijzing, een krimpende bevolking, een stijgende zorgvraag en daarmee hogere zorgkosten, een groeiende vraag naar zorgmedewerkers en een dalend aanbod; de voorbeelden van de druk waaronder de zorg staat zijn legio. En die druk neem alleen maar toe: Het aantal mensen van 75 jaar of ouder stijgt de komende twee decennia hard, terwijl de leeftijdsgroep van 18 tot 65 jaar – de werkenden die de zorg uitvoeren – krimpt.
De Wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid publiceerde onlangs een rapport waaruit blijkt dat over veertig jaar één op de drie mensen in de zorg moet werken om te kunnen voldoen aan de zorgvraag. Het aandeel 80-plussers in 2040 is enorm. Dat betekent dat je iets moet gaan veranderen. Maar wát dan precies? Hoe moet je kijken naar prognoses, welk vertrekpunt neem je? Datagedreven werken is nog best een uitdaging voor organisaties. Wij zoeken naar vraagstukken die met behulp van data opgelost kunnen worden. Het doel van DataFryslân is om beschikbare data met elkaar te delen en met elkaar in gesprek te gaan: ‘data, dialoog en doen’ noemen we dat”, vertelt Postma.
Data door de wasstraat
In de voorbereidingen op het Friese zorgvenster zijn twee richtingen gehanteerd: de wasstraat en clusters. Postma: “Data van bijvoorbeeld Vektis, TNO en andere organisaties halen we eigenlijk door een wasstraat zodat we alle overbodige informatie eruit filteren en het samen eens zijn over de data waarmee we werken. Het begint bijvoorbeeld met de deelnemers simpelweg te vragen wat er het sterkste leeft. En we dagen de deelnemers uit met kritische vragen: welke prognose wil je in jouw regio als uitgangspunt nemen? We willen de deelnemers echt meenemen in het hele traject van vragen stellen, data verzamelen, het verkrijgen van inzichten, modellen ontwikkelen en het op basis daarvan bouwen van een betrouwbaar voorspelmodel.”
Bij de clusters komen verschillen aan bod. Inwoners worden bijvoorbeeld ingedeeld naar zorgvraag. Ook geografische en demografische verschillen worden geclusterd. “Denk bijvoorbeeld aan verschillende leefcondities: woon je in een dorp of stad, heb je familie in de buurt, ben je nog actief in het verenigingsleven etcetera”, legt Wierstra uit.
Hoe het Fries Venster Thuiswonende Ouderen eruit gaat zien, is nog niet bekend. Het kan een dashboard worden, scenarioboard, de vorm ligt nog open. “Hoe dan ook, het gaat een gezamenlijk beeld opleveren over de zorgvraag van ouderen in de provincie.”
Beschikbare data zou nog veel meer ingezet kunnen worden in de regio, meent Wierstra. “Het zou mooi zijn als we in Friesland een gezaghebbend samenwerkingsverband hebben van organisaties. Als je een vraagstuk hebt, dan meld je je dáár. Wil je met de gezondheid van je dorp aan de slag? Meld je. Heb je een ander datavraagstuk? Hier moet je zijn.”
Vertrouwelijke gegevens
Hoe gaat DataFryslân om met al die – veelal vertrouwelijke – gegevens? “Data kan gevoelig zijn, zoals zorgdeclaraties bijvoorbeeld. Maar heb je het over meer dan tien mensen op één postcode, dan kun je er vanuit AVG-oogpunt anders mee omgaan en deze gegevens geanonimiseerd gebruiken in de datamodellen”, aldus Wierstra. “Wanneer we dat venster hebben gerealiseerd, dan worden de contouren voor de doelgroep nog duidelijker. GERRIT is voor ons de veilige parkeergarage: daar staat de data en we kunnen het met elkaar delen. Het is goed dat de data nu bij een vertrouwde, derde partij ligt.”
Er is volgens Wierstra en Postma nog veel meer relevante data die gebruikt kan worden. Denk bijvoorbeeld aan de gezondheidsmonitor van de GGD, data van het RIVM en ook van het Fries Sociaal Planbureau waar Postma zelf werkt. “Maar ook andere instanties en gemeenten en overheden hebben allerlei data, denk aan de WMO, wet langdurige zorg, de zorgverzekeringswet. Op allerlei plekken wordt geregistreerd. Het is belangrijk om het op één plek te bewaren zodat je er integrale analyses op los kunt laten. En dat kunnen we nog breder trekken dan alleen Friesland. Regel het noordelijk waar het kan maar zorg wel voor die regionale of lokale benaderbaarheid vanwege de demografische verschillen in de regio.”
Over DataFryslân
DataFryslân is een community van ongeveer 1.200 Friese dataprofessionals die zich tot doel hebben gesteld om datagedreven werken in Friesland te versterken. In 2021 voert DataFryslân 24 data science-projecten uit, organiseert datalabs en draagt bij aan de regionale kenniscirculatie door maandelijks lezingen te organiseren met befaamde en (inter)nationale sprekers. DataFryslân richt zich op verschillende aspecten: van zorg tot economie, van toerisme tot veiligheid.
DataFryslân doet dit samen met haar zeven founders (Provincie Fryslân, Gemeente Leeuwarden, Gemeente Smallingerland, Gemeente Súdwest-Fryslân, Fries Sociaal Planbureau, NHL/STENDEN, Rijksuniversiteit Groningen Campus Fryslân) maar ook met 200 voornamelijk Friese organisaties die aan DataFryslân verbonden zijn en waarmee nauw wordt samengewerkt.